Wścieklizna to jedna z najbardziej niebezpiecznych chorób zakaźnych, która od wieków budzi strach i niepokój. Wywołana przez wirus Rabies virus, atakuje centralny układ nerwowy ssaków, w tym ludzi, prowadząc do tragicznych konsekwencji. Co roku na całym świecie umiera około 60 tysięcy osób z powodu tej choroby, a w Polsce, mimo niskiej liczby przypadków, wirus wciąż stanowi zagrożenie, szczególnie wśród dzikich zwierząt, takich jak lisy. Zrozumienie sposobów przenoszenia się wścieklizny, jej objawów oraz metod profilaktyki jest kluczowe dla ochrony zdrowia publicznego i zapobiegania tej śmiertelnej chorobie.

Wścieklizna – wirusowa choroba zakaźna

Wścieklizna, choroba wywoływana przez wirus Rabies virus (RABV), stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia, ponieważ prowadzi do śmierci. Atakuje ona centralny układ nerwowy ssaków, włączając w to ludzi.

Jako przykład antropozoozy, wścieklizna przenoszona jest ze zwierząt na ludzi. W Polsce szczególną uwagę należy zwrócić na lisy rude, które są głównymi rezerwuarami wirusa. Dlatego też, kontakt z dzikimi zwierzętami wymaga zachowania szczególnej ostrożności.

Epidemiologia wścieklizny w Polsce i na świecie

Wścieklizna stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego na całym świecie, szczególnie w Azji i Afryce. Szacuje się, że każdego roku wirus ten odpowiada za około 60 000 zgonów. Niestety, ponad 99% tych tragicznych przypadków dotyczy Afryki, Azji oraz Ameryki Południowej.

A jak wygląda sytuacja w Polsce? Na bieżąco monitorujemy epidemiologię tej choroby. W 2022 roku odnotowano 31 przypadków wścieklizny u zwierząt, a rok wcześniej, w 2021, było ich 110. W roku 2023 służby weterynaryjne wykryły dwa nowe ogniska wścieklizny, co podkreśla potrzebę zachowania czujności i kontynuacji programów profilaktycznych.

Jak przenosi się wścieklizna?

Wścieklizna to choroba, której absolutnie nie wolno lekceważyć. Ale jak właściwie dochodzi do zarażenia?

Najczęściej do zakażenia dochodzi poprzez kontakt ze śliną zwierzęcia dotkniętego tą chorobą. Dzieje się tak, gdy zainfekowana ślina dostanie się do otwartej rany lub zetknie się z błoną śluzową, na przykład w jamie ustnej. Ugryzienie przez chore zwierzę pozostaje niestety najczęstszą przyczyną.

Oprócz bezpośredniego kontaktu ze śliną, istnieją również inne, choć rzadsze, drogi zakażenia. Wirus wścieklizny może rozprzestrzeniać się drogą aerogenną, co oznacza możliwość zarażenia poprzez wdychanie powietrza zawierającego wirusa. Co więcej, wirus ma zdolność przenikania do organizmu przez spojówkę oka. Wreszcie, choć zdarza się to niezwykle rzadko, potencjalnym sposobem zarażenia jest transplantacja narządów od dawcy, który był nosicielem wirusa.

W Polsce to przede wszystkim lisy rude stanowią główne źródło zakażeń wścieklizną, pełniąc rolę naturalnego rezerwuaru tego niebezpiecznego wirusa. Oprócz lisów, również inne zwierzęta, takie jak nietoperze czy szopy pracze, mogą być nosicielami i przenosić wściekliznę. Nie można także zapominać, że zwierzęta domowe, choćby psy i koty, również mogą stanowić zagrożenie, jeśli nie są odpowiednio zaszczepione.

Jakie są objawy wścieklizny u ludzi i zwierząt?

Jakie są metody profilaktyki wścieklizny – szczepienia i działania zapobiegawcze?

Profilaktyka wścieklizny jest kluczowa dla ochrony zdrowia i opiera się na szczepieniach oraz działaniach zapobiegających rozprzestrzenianiu się tej groźnej choroby. W Polsce, dla zapewnienia bezpieczeństwa, każdy pies po ukończeniu trzeciego miesiąca życia musi zostać zaszczepiony. Dodatkowo, prowadzone są akcje szczepienia lisów żyjących na wolności, co pomaga kontrolować występowanie wirusa wśród dzikich zwierząt.

Szczepienia są niezwykle skuteczną formą zabezpieczenia przed wścieklizną. Już w 1885 roku opracowano pierwszą szczepionkę, co było przełomem w walce z tą chorobą.

Jakie konkretnie działania profilaktyczne są podejmowane?

* Przede wszystkim, szczepi się nie tylko psy, ale również koty i zwierzęta gospodarskie, zwłaszcza te, które mogą mieć kontakt z dziką fauną. Szczepienia psów są obowiązkowe i wymagają corocznego powtarzania.
* Lisy szczepi się poprzez rozrzucanie specjalnych przynęt zawierających szczepionkę, co jest efektywnym sposobem dotarcia do tych zwierząt w ich naturalnym środowisku.
* Szczepienia zalecane są również osobom planującym podróże do regionów, gdzie ryzyko zarażenia wścieklizną jest podwyższone.
* Kluczowe jest unikanie kontaktu z dzikimi zwierzętami, ponieważ nigdy nie wiadomo, czy nie są one nosicielami wirusa.
* W przypadku ugryzienia przez dzikie zwierzę, natychmiastowe oczyszczenie rany jest absolutnie konieczne, a konsultacja z lekarzem – niezbędna.

Współczesne szczepionki przeciwko wściekliźnie, oparte na inaktywowanym wirusie, charakteryzują się wysokim profilem bezpieczeństwa i są dobrze tolerowane przez organizm. Osoby, które nie były wcześniej szczepione, a miały potencjalny kontakt ze zwierzęciem podejrzanym o wściekliznę, powinny otrzymać serię pięciu dawek szczepionki, aby zapewnić sobie pełną ochronę.

Co warto wiedzieć o leczeniu wścieklizny?

Wścieklizna to śmiertelna choroba, na którą nie ma lekarstwa. Dlatego tak ważna jest profilaktyka poekspozycyjna.

Co zrobić, gdy ugryzie cię zwierzę podejrzane o wściekliznę?

* Przemyj ranę wodą z mydłem.
* Skontaktuj się z lekarzem, który oceni ryzyko i podejmie decyzję o dalszym postępowaniu. Może ono obejmować szczepienie przeciwko wściekliźnie lub podanie immunoglobuliny.

Okres inkubacji wścieklizny u ludzi trwa zazwyczaj od miesiąca do trzech, ale może być krótszy lub dłuższy, w zależności od miejsca ugryzienia i ilości wirusa w organizmie. Im bliżej głowy znajduje się rana, tym szybciej pojawią się objawy.